Kata indywidualne i drużynowe

Oceniane są w sposób punktowy. Przy ocenie kata sędziowie biorą pod uwagę: poprawność techniczną ruchów kata, ich kolejność, kontynuację technik, tempo charakterystyczne dla każdego kata, interpretację zastosowania poszczególnych technik kata. W kata drużynowym dochodzi jeszcze element synchronizacj i ruchów drużyny, składającej się z trzech zawodników lub zawodniczek.

Kata karate tradycyjnego

Esencją karate są kata (formy). Składają się one z serii skoordynowanych i harmonijnych ruchów, które wykonywane są z zachowaniem ustalonej kolejności i określonego rytmu. Każde kata przedstawia wyimaginowaną walkę z kilkoma przeciwnikami jednocześnie. Defensywne przeznaczenie karate widoczne jest już w samej kolejności ruchów kata, które rozpoczynają się zawsze od pozycji obronnej. Karateka nigdy nie atakuje pierwszy, ani nie wykorzystuje opanowanych technik, stosując przemoc. Każde kata składa się z serii następujących po sobie ruchów, wykonywanych wzdłuż linii zwanej embusen. Ostatni ruch kata powinien wypaść dokładnie w tym samym punkcie, w którym rozpoczęto ćwiczenie. Oczywiście po bezbłędnym wykonaniu wszystkich technik pozorowanej walki. Pozostawanie w czujnej gotowości (zanshin) jest integralną częścią kata i powinno być równie doskonałe jak zachowanie w ćwiczeniu okreslonej pozycji (kamae).

Każde kata ma własne cechy charakterystyczne, które ćwiczący powinien wydobyć na jaw, odciskając indywidualne piętno na wykonywanych technikach ręcznych i nożnych i nie zapominając nigdy o wyimaginowanym przeciwniku. Podczas wykonywania kata należy zwrócić uwagę na naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni, regularny oddech i zachowanie czujności (nie może to jednak prowadzić do usztywniania się). Przede wszystkim trzeba jednak osiągnąć niezbędny stopień koncentracji wewnętrznej (duchowej). Równoczesne zachowanie wszystkich tych elementów sprawia, że ruch staje się płynny i harmonijny, rytmiczny i pełen wdzięku, co jest spowodowane tym, że siła zostaje użyta we właściwym momencie, a ciało wprawione w ruch z elastycznością i swobodą. Żaden ruch kata nie jest zbędny. Ciąg określonych technik w każdym ćwiczeniu to nie działania spektakularne, podjęte dla wywołania efektu wizualnego, lecz ruchy uzasadnione przewidywanym przebiegiem walki, studiowane i doskonalone przez mistrzów karate, którzy je tworzyli. Jedni robili to dla nabycia siły fizycznej, wzmocnienia muskułów i kości, inni – dla poprawienia refleksu i zwiększenia szybkości.

Jeśli chodzi o klasyfikację, kata generalnie dzielimy na należące do stylu Shorei (siła i moc) i stylu Shorin (szybkość i lekkość). Ćwiczenie kata rozpoczyna się od nauki pięciu podstawowych form z grupy Heian. Określenie to pochodzi od nazwy historycznej stolicy Japonii, Kyoto, która oznaczała „panuj w pokoju i ze spokojem”. Pozwala to zrozumieć głębszy sens użycia pojęcia Heian w zastosowaniu do pierwszych pięciu kata. Opanowanie ich w wystarczającym stopniu daje adeptom sztuki karate podstawy, pozwalające na wyrobienie w sobie szybkości, refleksu, umiejętności technicznych i siły fizycznej. Przede wszystkim jednak umożliwia uzyskanie spokoju wewnętrznego. To zaś z kolei stanowi gwarancję skutecznej samoobrony.

Po formach z grupy Heian następuje długa lista kata wyższych (bardziej złożonych). Należą do nich ćwiczenia z serii Tekki, Bassai, Empi, Join, Kanku, Jitte, Gankaku, Hangetsu i wiele innych. To właśnie dzięki ćwiczeniu kata, karate przetrwało do dzisiejszych czasów. Połączenie wszystkich technik w ramach poszczególnych kata sprawiło, że dziedzictwo wspaniałej sztuki walki, jaką jest karate, nie zostało zaprzepaszczone, lecz przekazywane z pokolenia na pokolenie, dotrwało do naszych dni.

Na podstawie pism i wypowiedzi Hidetaki Nishiyamy, wygłoszonych na seminarium w Warszawie w dn. 23 – 25 stycznia 1995 r., opracował Janusz Wojdecki