A. Od pola bitewnego do sztuk walk (bu-gei)
W Japonii w czasach wewnętrznych konfliktów (1493-1573) rozwinęły się techniki walki (bu-jitsu). Początkowe techniki, takie jak szermierka, łucznictwo, walki konne, z użyciem kopii, długich mieczy (naginata) czy walki wręcz wykorzystywane były głównie do potyczek grupowych. W 1603 r. dzięki Ieyasu Tokugawa udało się doprowadzić do trwającego 250 lat pokoju. Wówczas zaczęto przekształcać grupowe formy walki w indywidualne techniki.

Specjaliści różnych systemów walk rozwijali zaawansowane techniki, a wybrane przez siebie systemy treningu objęli nazwą ryu-ha (styl). W miarę jak techniki stawały się bardziej wyrafinowane i dopracowane, społeczeństwo zaczęło postrzegać je jako sztukę, nadając im nazwę bu-gei (sztuki walki).
Źródła historyczne wskazują, że najstarsze style walki, jak np. walka szermiercza zwana kashima-no-tachi, powstały już w roku 1000 n.e. Do 1600 r. rozwinęło się ponad 40 stylów walk grupowych.

Uwaga:
Zgodnie z danymi historycznymi pod koniec ery szogunatu Tokugawy (ok. 1860 r.) istniały następujące style budo:

Specjaliści różnych dziedzin edukacji zaczęli postrzegać sztuki walki jako ważne narzędzie w kształtowaniu ludzkiego charakteru. Eksperci ci wywarli wpływ na przedstawiony poniżej system edukacyjny.

1. Mistrzowie sztuk walki
Mistrzowie sztuk walki opracowali następujące podstawy treningu:

a. Przyzwoitość
Studiowanie sztuk walki jest nieustającym poszukiwaniem wyższego poziomu rozwoju osobowego zarówno w sferze umysłu, ciała, jak i duszy. Dlatego, kiedy ego studenta przekona go, że jest najlepszy, jego dalszy rozwój jest niemożliwy. Instruktor musi nauczyć swoich podopiecznych pokory, umiaru oraz szacunku w stosunku do trenera, współćwiczących oraz innych osób. To pozwoli na dalsze zgłębianie wiedzy na temat budo. Dlatego tak ważne jest, aby instruktorzy nie tylko uczyli, ale i sami stosowali tę zasadę w sali treningowej.

b. Stabilne emocje

Trening sztuk walki uczy, jak właściwie oceniać daną sytuację i jak reagować bez strachu, wahania i wątpliwości. Dzięki temu ćwiczący są doskonale przygotowani, aby stawić czoła prawdziwemu zagrożeniu. W celu zachowania stabilnych emocji, ważne jest, aby każdy trening rozpoczynał się i kończył medytacją. Bez tego łatwo jest stracić kontrolę nad emocjami w czasie ćwiczeń, a jest ona niezbędna w sztukach walki.

c. Powaga intencji
Studenci sztuk walki powinni zdawać sobie sprawę, że trening przygotowuje ich do sytuacji, która zdecyduje o ich życiu lub śmierci. Taka postawa pomaga w umysłowej i fizycznej koncentracji nie tylko podczas treningu, ale także w życiu codziennym.

d. Wyzwanie dla samego siebie
Głównym celem sztuk walki jest samodoskonalenie. Każdego dnia student musi próbować być lepszym niż dnia poprzedniego oraz zawsze dążyć do doskonalenia zarówno umiejętności technicznych, jak również postawy umysłowej. Jednocześnie celem treningu nie jest pokonanie słabszego lub mniej doświadczonego przeciwnika, ponieważ to powoduje zahamowanie rozwoju.

e. Samodyscyplina i ciężki trening
Ciężki trening oraz dyscyplina to podstawy sztuk walki. Współcześni psychologowie sportowi potwierdzają, że ciężki trening i dyscyplina są kluczem do przezwyciężenia zwątpienia w siebie, strachu oraz zdenerwowania.

2. Przywódcy religijni
Osoba, która posiadła już wiedzę techniczną, może, mimo wszystko, napotkać barierę, która będzie przeszkadzać w osiąganiu dalszych postępów – tą barierą jest zdenerwowanie. Jest to szczególnie widoczne podczas zawodów, kiedy zwątpienie i zdenerwowanie mogą doprowadzić do utraty równowagi umysłowej i fizycznej, co w konsekwencji uniemożliwia właściwą kontrolę nad techniką. Buddyjscy mistrzowie zen wraz z innymi religijnym szkołami myśli poszukiwali sposobu na rozwiązanie tego problemu.

*Dr Ikaturo Nishida, profesor filozofii tłumaczy to w następujący sposób: „Brak myśli to stan umysłu pozbawionego jakichkolwiek myśli”

Koncepcja mu-shin oraz jej zastosowanie w sztukach walki zostały szerzej opisane w książce z końca XVI w. autorstwa buddyjskiego mnicha Takuana pt. „Fudouchi Shinmyoroku”, która powstała na prośbę instruktora walki mieczem Muenonori Yagyu. Wpływ filozofii buddyjskiej zen widoczny jest m.in. w pozycji sei-za (medytacja w pozycji siedzącej), stosowanej w większości sal treningowych sztuk walki na świecie. Jest ona rytuałem rozpoczynającym i kończącym trening niezbędnym do osiągnięcia mu-shin.

Uwaga:
Sztuki walki nie czerpały od mistrzów duchowych samej religii, lecz metody umożliwiające osiągnięcie stanu mu-shin.

3. Konfucjaniści
Według konfucjanistów sztuki walki były sposobem edukacji społeczeństwa, w szczególności klasy robotniczej, która przyczyniała się do rozwoju i postępu kraju. Wpływ ideologii konfucjańskiej na sztuki walki widać w nacisku położonym na naukę społecznych zasadach etycznych w sali treningowej.

Naukowcy zajmujący się medycyną są zgodni co do tego, że sztuki walki są formą edukacji fizycznej.

Opisane wyżej badania są uzupełnieniem ewolucji Drogi (Do) rozwoju człowieka poprzez Sztuki Walki (Bu).

Każdy styl czy grupa posiadały swój własny system treningu, jednakże żaden z systemów treningowych nie był stosowany w skali ogólnokrajowej. Kiedy w 1867 r. Japonia przekształciła się w kraj konstytucyjny, judo (1899) oraz kendo (1927) utworzyły ogólnokrajowe organizacje i opracowały przepisy dotyczące współzawodnictwa.

Celem sztuk walki jest nieustające poszukiwanie wyższego poziomu rozwoju osobowego zarówno w sferze umysłu, ciała, jak i duszy. Trening musi spełnić następujące wymagania, które wpływają na rozwój charakteru:

a. Przyzwoitość
Podczas treningu student uczy się pokory, umiaru oraz szacunku w stosunku do trenera, współćwiczących oraz innych osób. Ta umiejętność pomaga w tworzeniu harmonii zarówno podczas treningu, jak i w relacjach społecznych.

b. Stabilne emocje
Trening rozwija kontrolę nad emocjami. Stabilne emocje ułatwiają spokojną reakcję oraz właściwą ocenę sytuacji nie tylko w czasie treningu, ale również w życiu codziennym.
c. Powaga intencji

Poważne podejście do treningu, podczas którego uczymy się umysłowej i fizycznej koncentracji, przygotowuje nas do podejmowania właściwych decyzji zarówno w sali treningowej, jak i w życiu codziennym.

d. Wyzwanie dla samego siebie
Trening budo wyrabia w nas dążenie do tego, aby z dnia na dzień osiągać coraz większe postępy w rozwoju. Studiowanie sztuk walki to nieustanny wysiłek; nie ma tu miejsca na lenistwo i próżnowanie.

e. Samodycyplina i ciężki trening
Ciężki trening i dyscyplina to podstawy sztuk walki. Współcześni psychologowie sportowi są zgodni co do tego, że są one kluczem do przezwyciężenia strachu, zwątpienia w siebie oraz zdenerwowania.

f. Doktryna budo: „Umysł do myślenia, siła (ki) do działania”
Trening sprawia, że potrafimy reagować ze spokojem i działać zdecydowanie bez strachu i zwątpienia.

Nauka budo była obowiązkowa w Japonii w podstawowym programie nauczania od 1911 r. do zakończenia II wojny światowej (1945 r.). Wiele osób uważa, że właśnie to było jednym z czynników, które wpłynęły na fenomenalną odbudowę Japonii po wojnie.
Obecnie rząd Japonii planuje wprowadzenie budo do obowiązkowego programu nauczania począwszy od szkół średnich. Plan ma wejść w życie do 2012 r.

Uwaga:
(1) Bushido a budo
Bushido to pojęcie wywodzące się z tradycji samurajskiej, które określa kodeks moralny lub etyczny, zgodnie z którym samuraj winien wykazywać się pełną i nieustającą nigdy lojalnością w stosunku do swojego pana, szoguna czy władcy. Kodeks ten został wprowadzony do systemu edukacji samurajów za panowania Tokugawy. W czasie pokoju ci profesjonalni żołnierze służyli panującemu rządowi szogunatu lub władzom lokalnym jako główni oficerowie. Samurajowie przyswajali wiedzę z zakresu budo, jednakże większość z nich kończyła edukację zaledwie na poziomie podstawowym, opanowując do perfekcji jedynie kilka bardziej zaawansowanych technik. W tym samym czasie niektórym zwykłym obywatelom, którzy również pobierali nauki z zakresu budo, udawało się osiągnąć wysoki poziom techniczny. Budo nie jest równoznaczne z bushido. Budo to fizyczna i umysłowa sztuka stworzona w celu rozwoju i dopełnienia ludzkiego potencjału poprzez konsekwentny trening sztuk walki. Jednakże, z uwagi na charakter treningu sztuk walki, obyczaje samurajskie i typowy dla nich sposób zachowania są widoczne w większości szkół budo. Jest to jedyna rzecz łącząca bushido z budo.

(2) Sumo
Początki sumo sięgają czasów walk rozgrywanych na polach bitewnych. W poźniejszym okresie sumo stało się formą rekreacji uprawianą przez zwykłych obywateli podczas imprez okolicznościowych. Początkowo w sumo wykorzystywano techniki nożne (kopnięcia). W VIII w. ustalono przepisy, które stały się podstawą współczesnego sumo. Ok. 1300 r. wykształciła się i rozwinęła sztuka walki jujitsu stworzona przez grupę ćwiczących sumo.
(3) Aiki
Aiki wywodzi się z jujitsu; zostało zapoczątkowane przez grupę ćwiczących jujitsu, którzy odłączyli się i stworzyli dyscyplinę, która otrzymała tę nazwę.
(4) Karate
Karate powstało na wyspie Okinawa (Japonia) jako sztuka walki bez użycia broni. Ta sztuka walki nosiła nazwę te lub to-de. Około 1920 r. to-de pojawiło się na głównej wyspie Japonii i otrzymało nazwę karate-do.

 

Pierwotnie sport był formą rozrywki oraz aktywności fizycznej. W większości sportów przepisy i zasady były opracowywane jedynie w celu osiągnięcia zwycięstwa w zawodach.

Obecnie zarówno krajowe profesjonalne współzawodnictwo sportowe, jak również międzynarodowe wydarzenia, np. igrzyska olimpijskie zdobyły ogromną popularność na całym świecie. Ponadto dla milionów ludzi rekreacyjne uprawianie sportów stało się ważnym elementem ich codziennego życia. Oczywiście wielu sportowców trenuje jedynie z myślą o wygranej w zawodach. W wielu przypadkach zawodnicy za wszelką cenę próbują zwyciężyć, niejednokrotnie stosując niedozwolone środki chemiczne, które są szkodliwe dla ich zdrowia. Wydaje się, że pierwotne założenia sportu straciły na znaczeniu. Dla budo jest to niebezpieczny sygnał, że jego wartości ulegną zatraceniu.

Pierwsze zawody budo o zasięgu krajowym zostały rozegrane w 1899 r. w judo i w 1927 r. w kendo. Podstawową ideą, która przyświecała tworzeniu przepisów tych zawodów, była edukacja.
Jeden z twórców przepisów judo, dr Jigoro Kano, wyodrębnił we współzawodnictwie judo trzy elementy: sho-bu (termin techniczny oznaczający zwycięstwo lub porażkę), tai-iku (strefa fizyczna), shu-shin (strefa umysłu). Spośród tych trzech czynników najważniejszy w podejmowaniu decyzji jest shu-shin (strefa umysłu). („Kodokan Judo”, nr 21, 1900)Konieczne jest zatem właściwe opracowanie przepisów współzawodnictwa budo zgodnie z poniższymi wytycznymi:

1. Przepisy rozgrywania zawodów budo powinny zawierać te same zasady i aspekty duchowe, które są obecne w samym budo. W innych sportach reguły współzawodnictwa sportowego stanowią definicję danej dyscypliny. Jeżeli zatem przepisy budo będą różniły się od pierwotnych idei i zasad budo, istnieje zagrożenie, że sama definicja budo ulegnie zmianie.
2. W zawodach budo nie może zabraknąć ippon shobu, które można wytłumaczyć jako technika bądź ruch niszcząca siłę ataku przeciwnika. W prawdziwej walce opartej za zasadach budo efektywna technika niwecząca atak przeciwnika musi zostać wykonana w najkrótszym możliwym czasie przy użyciu todome waza (cios kończący).
Walka nie może być traktowana jak gra; ćwiczący muszą zdawać sobie sprawę z powagi sytuacji. Każdą walkę winni traktować, jakby stawką było życie, a celem wykonanie perfekcyjnej techniki w odpowiednim czasie. Symulacje takich sytuacji zagrożenia powinny być obecne zarówno podczas regularnych treningów, jak i w shiai (wzajemne testowanie się) czy we współzawodnictwie, których sukces mierzony jest na podstawie stopnia zaawansowania i efektywności technik oraz stopnia rozwoju ludzkiego charakteru. Ważne jest, by trening zawierał symulacje sytuacji zagrożenia, co ma niebywałe znaczenie w pogłębianiu poziomu technicznego, jak również w kształtowaniu charakteru.

Uwaga:
Podczas zawodów czasami stosuje się system trójrundowy zwany sanbon shobu, który pozwala wyłonić zwycięzcę na podstawie przewagi wygranych rund.
Zastosowanie systemu punktowego we współzawodnictwie budo miałoby zgubny wpływ na prawdziwe wartości budo, a zawody stałyby się jedynie formą rozrywki.
3. Budo to filozofia, w której najważniejsze są zasady i duch, a nie detale techniczne. Odpowiednie wyrażenie i opisanie tych idei w przepisach zawodów jest niezwykle trudne. Dlatego też powinny być one tworzone przez najwybitniejszych i najbardziej doświadczonych mistrzów budo.
4. Sędziowie muszą być prawdziwymi ekspertami i wykazać się głębokim zrozumieniem przepisów nie tylko od strony technicznej, ale przede wszystkim rozumieć aspekt duchowy leżący u podstaw budo.
5. Każda organizacja budo musi opracować własny system treningowy, w którym samo studiowanie budo będzie przygotowaniem do współzawodnictwa sportowego.
6. Konieczne jest, by poszczególne organizacje budo uczyły swoich studentów, że ważniejsze jest poszukiwanie zaawansowanych technik oraz samodoskonalenie niż dążenie do zwycięstwa w zawodach.